زندگی نامه و معرفی آثار بزرگان سرزمین پارس
میرزا محمد علی ملقب به شمس الشعرا در حدود سال 1192 - 1228 هجری - در قریه سده که در 20 کیلومتری اصفهان است دیده به جهان گشود . پدرش قنبر علی از دهقانین اصفهان بود و بعد به شغل قصای روزگار میگذرانید
سروش در آغاز جوانی شغل پدر را دنبال میکرد ولی بعد از فوت پدر برادرانش با وی بنای ناسازگاری گذاشته او را به قهر از خانه پدری بیرون کردند
سروش ناگزیر از زادگاه خویش به اصفهان آمد وبه راهنمائی ارباب ذوق به خدمت علامه بزرگ حاج سید محمد باقر بید آبادی که از اجله علمای اصفهان بود باریافت و در سایه حمایت و تشویق آن استاد سخن شناس شعر دوست شهرت پیدا کرده و رد میان شعرا و فضلای اصفهان معروف گردید. در اند زمانی اوازه شهرتش از اصفاهن به دیگر شهرهای ایران رفت تا به دربار پادشاهان قاجاریه راه یافت
میرزا ابوالحسن طباطبایى زوارهاى نائینى متخلص به «جلوه»، فیلسوف و عارف ایرانی دوره ناصرالدینشاه قاجار بود. او پسر سید محمد مطهر زواره اردستانى بود. پدرش در زمان فتحعلىشاه از زواره به تهران آمد.
جلوه در 1202 - 1238 هجری - در احمد آباد پجرات متولد شد . این خانواده اصلا از نائین بوده و بسیاری از افراد آن از علما و فضلای معروف بودند چنانکه جد اعلای آن مرحوم میرزا رفیع الدین طباطبائی نائینی را شیخ حر عاملی است .
پدر وی میرزا سید محمد طباطبائی متخلص بمظفر که در علم طب ماهر و از شعرای زمان فتحعلىشاه است
در هفت سالگی به همراه پدر به اصفهان می آید و پس از رحلت پدر و از دست دادن ثروت وی، چندی به بازیگوشی و بازی مشغول بود تا روزی به آسیابان برخورد می کند و او، میرزاابوالحسن را نصیحت می کند و از اجداد بزرگ و عالم او یاد می کند، که در میرزا اثری عمیق می گذارد، آن طور که همان روز عازم حرکت به اصفهان می شود. عمده درس و تعلم آن جناب در اصفهان به نقل از غلامحسین افضل الملک نزد
سید نصر الله تقوی از خاندان سادات معروف با خوی در سال 1250 - 1288 هجری - در تهران متولد شد و پس از تحصیلات مقدماتی در حوزه درس حاج میرزا حسن آشتیانی به تحصیل مشغول گردید .و بعد از آن راهی عتبات شد .
پس از گذراندن حج راهی اوپا گشت و در آغاز مشروطه نماینده مجلس شورای ملی شد . هنگام تاسیس عدلیه به مستشاری و مدعی العومی دیوان عالی تبریز نایل آمد
علاوه بر مشاغل قضایی در مدرسه حقوق و دانشکده معقول و منقول تدریس نموده است
تقوی در شعر از سبک ناصر خسرو و سنائی پیروی و دیوان ناصر خسرو را تصحیح نموده است
محمدهاشم ميرزا ملقب به شيخالرئيس و متخلص به افسر، پسر نورالله ميرزاي جناب و نوة فتحعلىشاه قاجار در 14 دی ماه 1258 - 21 محرم 1297 هجری - در سبزوار دیده به جهان گشود
اَفْسَر : اديب، شاعر، روحانى و از رجال سياسى سرشناس عهد قاجار و پهلوي بود . او در زادگاه خود، سبزوار، به كسب دانشهاي مقدماتى منطق، معانى و بيان، بديع و رياضيات پرداخت. بخشى از مقدمات علم را نزد پدرش كه ديپلمة دارالفنون، و آشنا به زبان فرانسه و فن تلگراف بود، فرا گرفت. منطق و كلام را در محضر حاج ميرزاحسن حكيم، شاگرد و داماد حاجى ملاهادي سبزواري، رياضى و فلسفه را در خدمت محمداسماعيل افتخار الحكما، و فقه و اصول را نزد حاجى ميرزا حسين مجتهد سبزواري آموخت. نياي مادريش محمدهاشم، متخلص به جناب، از جمله شاگردان حاجى ملاهادي سبزواري به شمار مىرفت
محمدهاشم افسر از پيشگامان مبارزه با استبداد قاجار بود و به همين سبب در 1281 از سبزوار به مشهد تبعيد شد و پس از 4 ماه از اين شهر رخت به نيشابور كشيد. افسر چندي در زمرة آزاديخواهانفرقةدمكرات بود
میرزا رحیم مشهور به الوالحسن متخلص به یغما در سال 1161 - 1196 هجری - در خور مرکز جندق و بیابانک به دنیا آمد .او در کودکی به گله داری مشغول شد تا اینکه بعد روزی امیر اسماعیل خان عامری حاکم ولایت یغما او را با خود برد و سرپرستی نمود .
وی پس از چند سال خواندن و نوشتن و رسوم و کمالات مرسوم را آموخت در این هنگام برای نخستین بار اشعاری با تخلص مجنون سرود . یغما سپس شش سال در دستگاه ذالفقار خان حاکم سمنان و دامغان بود تا اینکه بر اثر بدگویی همکاران به زندان افتاد و پس از رهایی از زندان تخلص خود را به یغما بدل کرد . جامعه درویشی پوشید و پس از سالها اوارگی در تهران با حاج میرزا آقاسی وزیر دیدار کرد . پس از آن چندی در هرات زیست تا اینکه در هشتاد سالگی به میهن بازگشت و به سال 1238 - 1276 هجری - در گذشت
میرزا عبد الوهاب اصفهانی متخلص به نشاط در سال 1175 در اصفهان دیده به جهان گشود . پدر بزرگ وی حاکم اصفهان بود و برای عبد الوهاب ثروت فراوانی به جای گذاشت .
عبد الوهاب از هواداران جدی مکتب بازگشت بود و به یاری او انجمن ادبی نشاط هفته ای یک بار در اصفهان تشکیل میشد و او در این راه خدمات شایان توجه به عمل آورد . نشاط در سال 1218 به تهران آمدو به دربار فتحعلی شاه قاجار راه یافت و لقب معتمد الدوله گرفت . او یکبار همراه هیئتی به نمایندگی شاه به پاریس رفت و به حضور ناپلوئون اول رسید . نشاط اصفهانی از نامی ترین شاعران قرن سیزدهم و دوره بازگشت است . نشاط به گواهی دیوانش به زبان های فارسی ، عربی و ترکی تسلط کافی داشته است . او شاعری عارف مسلک بود ، همعصرانش او را به خصائل انسانی ستوده اند و گویند که تمامی دارایی و در آمدش را به فقرا میبخشید.
میرزا محمد شفیع شیرازی متخلص به وصال از شاعران نامی قرن دوازده هم است او در زمان سلطنت کریم خان زند در یک خانواده محترم شیرازی پا به عرصه وجود نهاد و علوم متداول زمان خویش را نزد دانشمندان آن دیار فرا گرفت و انواع خط را آموخت .هنگام دیدار فتحعلی شاه از شیراز ، وصال قرانی را که با هفت نوع خط نوشته و تذهیب و تجلید آن هنر فراوانی به کار برده بود به شاه پیشگش کرد ، که این پیشکش مورد توجه شاه قرار گرفت.
وصال شیرازی از شاعران بنام دوره بازگشت ادبی به شمار می رود علاوه بر دیوان اوک ه شامل مدایح ، مراثی ، مثنوی ها و غزلهایش است رسالاتی هم به نظم و نثر در حکت و کلام و موسیقی و عروض و تفسیر احادیث تالیف کرده همچنین کتابی با نهم صبح وصال به سبک گلستان سعدی به رشته تحریر در آورده است وصال در فنون شعر استاد است و در عین تقلید از قدما ، خصوصیات اصلی بهترین نمونه های شعر کلاسیک را حفظ کرده است .
محمد باقر مجتهد جویمی در سال 1190 - 1226 هجری - در لار به دنیا آمد و رشد نمود و در آنجا تحصیلات خود را ادامه داد و بار سفر بر دوش گرفت و به محضر علما و مشایخ رسیده و به زیور اجتهاد زینت یافت و رونق و فتق امور شرعیه را بر عهده کرفت
محمد باقر عمری به زهد و پرهیزگاری گذراند با عرفاء هر دیار صحبت داشته وگه گاهی شعری میگفت و گویند دیوانی از اشعار او فراهم آمده که دست روزگار آن را مفقود ساخته . پدرش محمد حسین جویمی از علما و شعرای مشهور زمان خویش بود که اخلاق و معجزات پیامبر را در دوجلد منظوم ساخته است
مجتهد جویمی در زمان خود مرجع تقلید لارستان بود
آثار :